افترا در لغت به معنی نسبت دادن هر چیز ناحق و غیر واقع و کذب به دیگری آمده است . از نظر حقوقی افترا عبارت است از انتساب امر مجرمانه به دیگری .در قانون مجازات اسلامی در مواد 697 و 699 شرایط تحقق افترا و مجازات آن بیان شده است . از سویی ممکن است این جرم با جرم نشر اکاذیب شباهت داشته باشد .

مطابق ماده 697 قانون مجازات اسلامی ( هر کس بوسیله اوراق چاپی یا خطی یا بوسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر ، به کسی امری را صریحا نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می شود و نتواند صحت آن اِسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به جزای نقدی درجه 6 محکوم خواهد شد .

تبصره – در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب گردد هر چند بتواند صحت اِسناد را ثابت نماید مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد شد . )بنابراین هرگاه شخصی به دیگری ارتکاب جرمی را نسبت بدهد مثلا بگوید تو با مردان زیادی رابطه داری یا بگوید تو کلاهبرداری یا دزدی یا خیانت در امانت کرده ای یا عملی را به دیگری نسبت دهد که جرم خاصی را به ذهن متبادر کند مثلا بگوید تو از دزدان مال سرقتی میخری مرتکب جرم افترا شده است .

وسیله جرم افترا

جرم افترا می تواند با هر وسیله ای ارتکاب یابد . مرتکب جرم افترا ممکن است بوسیله اوراق چاپی یا خطی یا بوسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر ، مرتکب جرم افترا شود . بنابراین در ارتکاب جرم افترا محدودیتی در وسیله ارتکاب جرم نمی باشد . بنابراین استفاده از اینترنت و شبکه های اجتماعی و ارسال پیام نیز می تواند وسیله ارتکاب جرم قرار گیرد .

سوال : اگر ( الف ) از ( ب ) شکایت کند و با طی شدن فرایند رسیدگی رای بر بی گناهی ( برائت ) شخص ب صادر شود ، آیا شخص ب می تواند علیه شخص الف به علت افترا شکایت کند ؟ پاسخ به این سوال بستگی به دلایل و نحوه تنظیم شکایت الف علیه ب دارد . در صورتی که از اوراق و محتویات پرونده چنین برداشت شود که شکایت الف علیه ب مستند به دلایل و قرائن بوده امکان شکایت تحت عنوان افترا علیه الف نخواهد بود . اما چنانچه از متن شکواییه الف علیه ب و اوراق و محتویات پرونده برداشت شود که شکایت الف علیه ب بدون هچ دلیلی بوده و صرفا شکایتی واهی و با سوء نیتی را علیه ب مطرح کرده است ، شخص ب می تواند علیه الف تحت عنوان افترا شکایت کند .

انتساب جرم افترا

همانطور که پیشتر گفتیم در ارتکاب جرم افترا ، مفتری ( مرتکب جرم افترا ) می بایست عملی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است را به دیگری نسبت دهد . بنابراین نسبت دادن اعمالی که جرم نبوده بلکه خلاف شرع یا شان یا حتی مستوجب تعقیب انتظامی یا شغلی است ( تخلفات اداری ) موجب محکومیت به جرم افترا نمی باشد . از سویی دیگر شخص مفتری می بایست عمل مجرمانه را صریحا به دیگری نسبت بدهد . بنابراین استفاده از جملات و کلماتی که باعث ایهام یا کنایه می باشد و صراحت ندارند نمی تواند با عث ارتکاب جرم افترا شود .

ناتوانی مرتکب افترا از اثبات انتساب عمل مجرمانه

در صورتی که مفتری ( شخص افترا زننده ) بتواند حرف خود را در مورد ارتکاب جرم از سوی شخص مورد اتهام به اثبات رساند ( جرمی که به دیگری منتسب کرده بود ) به عنوان مفتری قابل مجازات نیست . اما باید در نظر داشت چنانچه مفتری بتواند نظر خود درباره ارتکاب جرم توسط مفتری علیه ( شخصی که ارتکاب عمل مجرمانه به او نسبت داده شده ) را نیز اثبات کند در صورتی که نشر آن موضوع اشاعه فحشا محسوب شود به مجازات افترا محکوم می شود .

ماده 353 قانون آیین دادرسی کیفری تصریح نموده است (( انتشار جریان رسیدگی و گزارش پرونده که متضمن بیان مشخصات شاکی و متهم و هویت فردی یا موقعیت اداری و اجتماعی آنان نباشد ، در رسانه ها مجاز است . بیان مفاد حکم قطعی و مشخصات محکوم علیه فقط در موارد مقرر در قانون امکان پذیر است . تخلف از این ماده در حکم افترا است.))

افترای عملی

مطابق ماده 699 قانون مجازات اسلامی (( هر کس عالما عامدا به قصد متهم نمودن دیگری ، آلات و ادوات جرم یا اشیائی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می گردد بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیائی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمدا کند و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد ، پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص ، مرتکب به حبس از 3ماه تا یک سال و شش ماه و یا شلاق تا 74 ضربه محکوم می شود . )) در قانون مبارزه با مواد مخدر مجازات شدیدتری برای قرار دادن مواد مخدر و آلات و ادوات جرم در نظر گرفته شده است . به موجب این قانون مجازات آن حداکثر مجازات جرم مورد نظر می باشد .