مواد 108 به بعد قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص تامین خواسته و شرایط صدور و دادگاه صالح و .. مقرراتی را تصریح کرده است . حال به بررسی ماهیت قرارتامین خواسته و ویژگی های آن می پردازیم . قرار تامین خواسته علی رغم شباهتهایی با دستور موقت اما تفاوتهایی نیز بین این دو وجود دارد .
تامین خواسته عبارت است از : توقیف اموال اعم از منقول و غیر منقول
از زمان طرح دعوا از سوی خواهان علیه خوانده معمولا زمان نسبتا طولانی تا صدور رای قطعی و تشکیل پرونده در اجرای احکام و توقیف اموال محکوم علیه می گذرد . بنابراین ممکن است خوانده چنانچه احتمال محکومیت خود را در پایان دادرسی را پیش بینی کند در همین ابتدای دارسی اموال منقول و غیر منقول خویش را به دیگری انتقال دهد یا اموال او توسط دیگر طلبکاران توقیف شود یا به هر دلیلی مورد تعدی و تفریط قرار گیرد و خواهان در انتهای دادرسی علی رغم صدور حکم به نفع او ، مالی از محکوم علیه جهت اجرای حکم به دست نیاورد .
به همین علت و برای جلوگیری از انتقال اموال از سوی خوانده در زمان طح دعوا و جریان دادرسی ، قانونگذار تامین خواسته را پیش بینی کرده است تا خواهان بتواند با استفاده از این تاسیس حقوقی اموال خوانده را توقیف کند تا چنانچه در انتهای دادرسی رای به نفع او صادر شد بتواند از محل اموال توقیف شده در تامین خواسته ، رای را اجرا کند . با صدور قرار تامین خواسته و اجرای ان ، اموال مورد تامین توسط خوانده قابل نقل و انتقال به اشخاص ثالث نمی باشد و دیگر افراد نیز نمی توانند نسبت به توقیف ان اقدام کنند ( مگر توقیف مازاد خواسته ) و حتی چنانچه مال مورد تامین مال منقول باشد ( مانند اتومبیل و حساب بانکی ) خوانده نمیتواند در آن تصرفی کند . معمولا توقیف بودن اموال تا صدور رای قطعی ادامه می یابد . با صدور قرار تامین خواسته و اجرای آن و توقیف اموال خوانده ، گاها ممکن است خوانده را در وضعیتی قرار دهد که دعوا را پذیرفته و ادعای خواهان را قبول کند و در همان ابتدا دادرسی پایان یابد .
زمان درخواست قرار تامین
به موجب قانون خواهان می تواند در دعاوی حقوقی قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید و دادگاه مکلف به قبول آن است .
1- درخواست تامین خواسته پیش از تقدیم دادخواست : خواهان می تواند قبل از تقدیم دادخواست اصلی از دادگاه صالح درخواست تامین خواسته نماید . در این مورد درخواست کننده تامین می بایست تا 10 روز از تاریخ صدور قرار تامین نسبت به اصل دعوا دادخواست دهد ، در غیر اینصورت دادگاه به درخواست خوانده قرار تامین را لغو می کند .
2- درخواست تامین خواسته همرا با دادخواست اصلی : خواهان میتواند همراه با تقدیم دادخواست اصلی و ضمن آن درخواست تامین خواسته را از دادگاه بخواهد .
3 – درخواست تامین خواسته در جریان دادرسی : خواهان همچنین می تواند در جریان دادرسی و تا قبل از صدور رای از دادگاه درخواست تامین خواسته را بخواهد چه در این موارد پرونده در دادگاه بدوی باشد و چه در دادگاه تجدیدنظر و از این لحاظ محدودیتی ندارد .
موارد صدور قرار تامین خواسته
به موجب قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه در 4 مورد مکلف به صدور قرار تامین خواسته است .
- دعوا مستند به سند رسمی باشد .
- خواسته در معرض تضییع و تفریط باشد.
- در مواردی که به موجب قانون دادگاه مکلف به صدور قرار تامین خواسته است ، مانند اوراق تجاری واخواست شده ( چک —– سفته —– برات )
- خواهان ، خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد آید نقدا به صندوق دادگستری بپردازد .
صدور قرار تامین خواسته بدون اخذ تامین ( وجه نقد ) از خواهان
به موجب ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه در این 3 مورد ( دعوا مستند به سند رسمی باشد – خواسته در معرض تضییع و تفریط باشد – در مواردی که به موجب قانون ، دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد ) مکلف است با درخواست خواهان نسبت به صدور قرار تامین (بدون اخذ تامین از خواهان ) اقدام کند .
صدور قرار تامین خواسته با اخذ تامین از خواهان ( وجه نقد )
همانطور که پیشتر ذکر شد دادگاه در 3 مورد بدون اخذ خسارت احتمالی از خواهان اقدام به صدور قرار تامین خواسته می کند . اما چنانچه درخواست خواهان مبتنی بر هیچیک از موارد فوق نباشد صدور قرار تامین خواسته منوط به پرداخت خسارت احتمالی از سوی خواهان است . به موجب بند ج ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه مکلف است بنا به درخواست خواهان پس از واریز وجه نقد به صندوق دادگستری ، قرار تامین خواسته صادر نماید .
در این مورد چون درخواست تامین خواسته منطبق با هیچیک از 3 مورد نیست دادگاه تکلیف دارد بعد از واریز وجه تعیین شده اقدام به صدور قرار تامین خواسته نماید . میزان وجه واریزی به صندوق دادگستری و مهلت واریز آن در قانون تعیین نشده است اما معمولا دادگاهها صدور قرار تامین خواسته را منوط به وایز مبلغی حدود 20 درصد بهای خواسته تعیینی در دادخواست معین و به خواهان ابلاغ می نمایند ظرف 10 روز اقدام به واریز وجه نقد تعیینی در صندوق دادگستر؛ی نمایند . چنانچه خواهان در مهلت تعیینی توسط دادگاه اقدام به واریز وجه تعیینی نکند ، دادگاه اقدام به صدور قرار رد درخواست تامین خواسته اقدام می کند .
اجرای قرار تامین خواسته
قرار تامین خواسته به نفسه هیچ اثری ندارد و به صرف صدور قرار تامین خواسته هیچ مالی بازداشت نمی شود و هیچ حق تقدمی برای درخواست کننده به وجود نمی آید . بنابراین پس از صدور قرار تامین خواسته تا اجرای آن ( توقیف اموال ) خوانده می تواند نسبت به نقل و انتقال اموال خویش اقدام کند که ممکن است در اثر این نقل و انتقالات ، مالی جهت تامین خواسته باقی نماند . بنابراین متقاضی تامین خواسته می بایست بعد از صدور قرار تامین خواسته نسبت به اجرای آن و توقیف اموال خوانده اقدام کند .
خسارات ناشی از اجرای قرار تامین خواسته
خواهان اگر چه حق دارد از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید و نسبت به توقیف اموال طرف مقابل اقدام کند اما نباید فراموش کند چنانچه در دعوا محکوم به بی حقی شود یا دعوای او رد شود ، خوانده حق دارد ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ حکم قطعی ، خساراتی را که از قرار تامین خواسته به او وارد شده است با تسلیم دلایل به دادگاه صادرکننده قرار ، مطالبه کند . در این خصوص دادگاه بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی و پرداخت هزینه دادرسی به دعوای مطروحه رسیدگی می کند .مفاد تقاضا به طرف مقابل ابلاغ می شود تا ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ با دلایل نسبت به آن پاسخ دهد . دادگاه در وقت فوق العاده به دلایل طرفین رسیدگی و رای صادر می کند . این رای قطعی است . چنانچه خوانده در مهلت مقرر مطالبه خسارت ننماید وجهی که بابت خسارت احتمالی سپرده شده به درخواست خواهان به او مسترد می شود .
بسیار عالی و کامل سپاس