در این نوشته به بررسی دادخواست اعسار و بررسی این که چه اموالی جزء مستثنیات دین است و طلبکار نمی تواند آنها را توقیف کند می پردازیم . چنانچه شخصی محکوم به پرداخت وجه یا مالی به شخص شود و محکوم علیه از پرداخت دین خود امتناع نماید محکوم له می تواند اموال محکوم علیه را به اجرای احکام جهت توقیف و فروش معرفی نماید و اجرای احکام با طی کردن مقررات مزایده و فروش از وجوه حاصل از فروش ، طلب محکوله را پرداخت می کند . اما برخی از اموال محکوم علیه غیر قابل توقیف و فروش است و اجرای احکم یا اداره اجرای اسناد رسمی نمی تواند آن اموال را توقیف یا بفروشد .
مستثنیا دین شامل موارد ذیل می شود :
- منزل مسکونی که عرفا در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشد . برای اطلاع از انواع دعاوی ملکی به نوشته وکیل ملکی مراجعه کنید .
- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است .
- آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که که عرفا آذوقه ذخیره می شود.
- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن انها
- وسایل و ابزار کار کسبه ، پیشه وران ، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است .
- تلفن مورد نیاز مدیون
- مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود ، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد .
چنانچه منزل مسکونی محکوم علیه بیش از نیاز و شأن عرفی او در حالت اعسارش بوده و مال دیگری از وی در دسترس نباشد و مشارالیه حاضر به فروش منزل مسکونی خود تحت نظارت مرجع اجرا کننده نباشد به تقاضای محکوم له به وسیله مرجع اجرا کننده حکم با رعایت تشریفات قانونی به فروش رفته و مازاد بر قیمت منزل مناسب عرفی ، صرف تادیه دیون محکوم علیه خواهد شد مگر اینکه استیفای محکوم به به طریق سهل تری مانند استیفا از محل منافع بخش مازاد منزل مسکونی محکوم علیه یا انتقال سهم مشاعی از آن به شخص ثالث یا طلبکار امکان پذیر باشد که در این صورت محکوم به از طرق مذکور استیفا خواهد شد .
چنانچه به حکم قانون مستثنیات دین تبدیل به عوض دیگری شده باشد مانند اینکه مسکن به دلیل قرار گرفتن در طرحهای عمرانی تبدیل به وجه گردد یا در اثر از بین رفتن ، عوضی دریافت شده باشد ، وصول محکوم به از آن امکان پذیر است مگر اینکه محرز شود مدیون قصد تهیه موضوع نخستین را دارد .
آیا اتومبیل جز مستثنیات دین است ؟
اتومبیل هر چند جزءمستثنیات دین نمی باشد اما چنانچه متناسب با وضعیت محکوم علیه در حالت اعسار او باشد و شخص محکوم علیه از این اتومبیل جهت امرار معاش استفاده کند ، در این صورت اتومبیل جزء مستثنیات دین می باشد .
دادخواست اعسار و تقسیط
اعسار در لغت به معنای فقیر شدن و تنگ دست شدن است . اما از لحاظ حقوقی اعسار عبارت است از اینکه فردی به جهت عدم کفایت یا در دسترس نبودن دارایی خویش ، توانایی پرداخت محکوم به ( آنچه را که به آن محکوم شده و جنبه مالی دارد ) یا هزینه دادرسی را نداشته باشد . می بایست در نظر داشت که اجرای رای از اموالی که جزء مستثنیات دین می باشد امکان پذیر نیست و محکوم له جهت اجرای رای می بایست اموالی را معرفی کند که جزء مستثنیات دین نباشد .
در صورت اثبات این موضوع در دادگاه ، که این شخص مال و اموالی به جزء مستثنیات دین ندارد یا به اموال و دارایی خویش دسترسی ندارد ، دادگاه حکم به اعسار این شخص صادر می نماید و به این شخص معسر می گویند . در این صورت دادگاه حکم به اعسار او به معافیت موقت از پرداخت هزینه دادرسی یا حکم به اعسار و تقسیط بدهی (پرداخت محکوم به به صورت قسطی ) با توجه به شرایط مالی او می دهد .
چنانچه شخصی مدعی اعسار از پرداخت محکوم به ( به طور مثال مهریه ) باشد می بایست تا ۳۰ روز پس از ابلاغ اجرائیه ، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود ، دعوای اعسار خویش را اقامه کرده باشد تا حبس نشود مگر اینکه دعوای اعسار مسترد یا به موجب حکم قطعی رد شود .
چنانچه مدعی اعسار خارج از مهلت ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه ، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود ، دعوای اعسار خود را اقامه کند هرگاه محکوم له آزادی وی را بدون اخذ تامین بپذیرد یا محکوم علیه به تشخیص دادگاه کفیل یا وثیقه معتبر و معادل محکوم به ارائه نماید ، دادگاه با صدور قرار قبولی وثیقه یا کفیل تا روشن شدن وضعیت اعسار از حبس محکوم علیه خودداری و در صورت حبس ، او را آزاد می کند .