منظور از اظهارنامه در نوشته حاضر ، اظهارنامه موضوع قانون آیین دادرسی مدنی می باشد . بنابراین اظهارنامه مالیاتی و ارزش افزوده یا اظهارنامه املاک خارج از موضوع بحث حاضر می باشد .
به موجب قانون آیین دادرسی مدنی ( هر کس می تواند قبل از تقدیم دادخواست ، حق خود را بوسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید ، مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد . به طور کلی هر کس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید . )
اظهارنامه توسط اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر دادگاهها ( هم اکنون دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ) ابلاغ می شود .
( در صورتی که اظهارنامه مشعر به تسلیم چیزی یا وجه یا مال یا سندی از طرف اظهارکننده به مخاطب باشد باید آن چیز یا وجه یا مال یا سند هنگام تسلیم اظهارنامه به مرجع ابلاغ ، تحت نظر و حفاظت آن مرجع قرار گیرد . مگر آنکه طرفین هنگام تعهد ، محل و ترتیب دیگری را تعیین کرده باشند .)
بنابراین اظهارنامه نه تنها یکی از راه های مطالبه رسمی حق است بلکه چنانچه نیاز به تسلیم وجه یا مالی یا شی به طرف مقابل باشد می توان آن را برای مخاطب ضمن اظهارنامه ارسال کرد .
نکته ای که باید خاطرنشان کرد این مهم می باشد که ارسال اظهارنامه می بایست با آینده نگری و احاطه کامل به قوانین ماهوی و حکمی صورت بگیرد زیرا چنانچه بدون اطلاع از امور حقوقی اظهارنامه ای ارسال یا پاسخ اظهارنامه را بدهید ممکن است ضمن آن اقراری انجام داده که در نهایت علیه خودتان از آن استفاده شود . موضوعی که آنچنان مهم که می تواند آثار مالی و غیر مالی گسترده ای را داشته باشد .
آیا ارسال اظهارنامه و پاسخ به آن اجباری است
ارسال اظهارنامه و ارسال پاسخ آن علی الاصول جز در موارد خاص الزامی نمی باشد و حتما می بایست پیش از هر اقدام به ارسال اظهارنامه یا پاسخ به آن از اهل فن که می بایست وکیل پایه یک دادگستری باشد مشورت بگیرید تا در آینده دچار خسارتهای مادی و معنوی نشوید .
مشورت با وکیل پایه یک دادگستری در تنظیم اظهارنامه و پاسخ به آن
از سویی در مواردی نیز ارسال اظهارنامه با نقشه قبلی صورت می گیرد و ارسال کننده به قصد تحریک مخاطب به ارائه پاسخ اظهارنامه و متعاقبا گرفتن اقرار یا دلیل جهت طرح دعوا به ارسال اظهارنامه اقدام می کند .
ممکن است با ارسال اظهارنامه به طرف مقابل او را هوشیار کنید و او نسبت به انتقال اموال خود به دیگران اقدام کند و شما نتوانید از طریق صدور قرار تامین خواسته اموال او را توقیف کنید . بنابراین ارسال اظهارنامه و پاسخ به آن موضوعی کاملا تخصصی می باشد و می بایست با عاقبت نگری و دوراندیشی نسبت به آن اقدام کرد .
در مواردی مانند اعلام فسخ معامله به طرف مقابل ، بهتر است پیش از طرح دعوی در دادگستری موضوع با ارسال اظهارنامه به طرف مقابل اطلاع داده شود .
مواردی که به موجب قانون اشخاص موظف به ارسال اظهارنامه هستند
- به موجب ماده 284 قانون تجارت دارنده براتی که به علت عدم تادیه اعتراض شده است باید ظرف 10 روز از تاریخ اعتراض ، عدم تادیه را به وسیله اظهارنامه رسمی یا مراسله سفارشی دو قبضه به کسی که برات را به او واگذار نموده اطلاع دهد . به موجب ماده 285 نیز هر یک از ظهرنویس ها نیز باید ظرف 10 روز از تاریخ دریافت اطلاع نامه فوق ، آن را به همان وسیله به ظهرنویس سابق خود اطلاع دهد .
- به موجب ماده 171 قانون آیین دادرسی مدنی : سرایدار ، خادم ، کارگر و به طور کلی هر امین دیگری چنانچه پس از 10 روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک یا ماذون از طرف مالک یا کسی که حق مطالبه دارد مبنی بر مطالبه مال امانی ، از آن رفع تصرف ننماید ، متصرف عدوانی محسوب می شود .
- ماده 459 قانون آیین دادرسی مدنی در تعیین داور به موجب اظهارنامه
- ماده 460 قانون آیین دادرسی مدنی در انتخاب داور بوسیله ارسال اظهارنامه
- در استرداد مال امانی چنانچه امین از استرداد مال امتناع کند برای اثبات خیانت در امانت او ، ارسال اظهارنامه توصیه می شود .
- ارسال اظهارنامه توسط مالک در انتقال مال غیر
- در زمان اعمال حق فسخ
در قوانین مختلف دیگری نیز موضوع ارسال اظهارنامه پیش بینی شده است و محدود به موارد فوق نیست .