معنی لغوی هبه با معنای حقوقی هبه یکی است . هبه در لغت به معنای بخشش و انعام و بخشیدن می باشد . به موجب قانون هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجانا به شخص دیگری تملیک می کند .
شخص هبه کننده را واهب ، طرف دیگر که مال به او بخشیده می شود را متهب و مالی را که بخشیده می شود را عین موهوبه می گویند . بنابراین هبه عقدی رایگان است .
وجود شرط عوض ( یعنی اینکه متهب متعهد شود که در مقابل هبه ، مالی یا کار یا منفعتی برای واهب بجا آورد ) منافاتی با رایگان بود عقد هبه ندارد .
شرایط هبه
برای درستی عقد هبه که ممکن است شفاهی یا در قالب سندی مکتوب واقع شود قانونگذار شرایطی را در نظر گرفته که درستی عقد به آنان بستگی دارد از جمله :
واهب باید علاوه بر اهلیت برای انجام معامله ( که عبارتند از : قصد طرفین و رضای آنها – اهلیت طرفین – موضوع معین که مورد معامله باشد و مشروعیت جهت معامله که در تمامی عقود و قراردادها لازم الرعایه است ) بایست برای تصرف در مال خود اهلیت داشته باشد . به طور مثال شخص ورشکسته از تصرف در مال خویش ممنوع است بنابراین نمی تواند مالی به دیگری هبه کند یا هنگامی که مال شخصی توسط دادگاه بابت بدهی او توقیف شده ، آن شخص نمی تواند مال توقیف شده را به دیگری هبه کند .
همچنین واهب می بایست مالک مالی باشد که هبه می کند بنابراین مال دیگری قابل هبه کردن نیست .
قبض عین موهوبه
به موجب قانون عقد واقع نمی شود مگر با قبول و قبض متهب ، اعم از اینکه مباشر قبض خود متهب باشد یا وکیل او . قبض بدون اذن واهب اثری ندارد .
بنابراین در عقد هبه علاوه بر قبول متهب ، مال باید توسط واهب به قبض متهب داده شود و تا پیش از این مرحله عقد هبه واقع نشده است . در صورتی که قبل از قبض ، واهب یا متهب فوت کند یا محجور یا مجنون شود ، هبه باطل می شود .
نکته مهم اینکه اگر بعد از قبض ، متهب فوت کند امکان رجوع از هبه برای واهب وجود ندارد . در صورتی که بعد از قبض ، واهب فوت کند رجوع ورثه واهب از هبه ممکن نیست .
بنابراین در عقد هبه مال باید توسط واهب به قبض متهب داده شود . منظور از قبض در اختیار قرار گرفتن و استیلای آن مال توسط متهب است . به طور مثال در مورد موبایل آن مال باید توسط واهب به متهب داده شود و شاید ریجستر شدن را حد اعلا قبض بدانیم یا در املاک ، تنظیم سند رسمی از سوی واهب به نام متهب در دفترخانه اسناد رسمی را قبض مال بدانیم در این مورد ممکن است تنظیم قولنامه عادی و تحویل مال غیرمنقول نیز را قبض برداشت شود .
بنابراین قبض در اینجا مفهوم عرفی دارد که قاضی با توجه به عرف و قانون حکم نهایی را صادر می کند .
رجوع از هبه
بعد از قبض ، هبه نسبت به متهب لازم است ( عقد لازم ) . واهب می تواند از هبه رجوع کند ( مال هبه را پس بگیرد ) مگر در 4 مورد :
- در صورتی که متهب ، پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد .
- در صورتی که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد .
- در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود ، خواه قهرا یا اختیارا مثل اینکه عین موهوبه به رهن داده شود .
- در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شود .
آیا شوهر می تواند اتومبیل یا ملکی را که مجانی به زنش داده است را پس بگیرد
همانطور که گفته شد رجوع از هبه ممکن است و فقط در 4 مورد هبه قابل رجوع نیست . بنابراین در صورتی که شوهر ملکی را به طور مجانی به همسرش منتقل کرده باشد و حتی سند رسمی نیز به نام همسرش زده باشد ، در صورتی که زوج این موضوع را در دادگاه اثبات نماید رجوع از هبه ممکن است . شما را به خواندن مقاله وکیل ملکی توصیه می کنم . باید در نظر داشت اثبات هبه و رجوع از هبه با توجه به اینکه انتقال ملک معمولا از ناحیه شوهر به زوجه در قالب عقد هبه نمی باشد کار مشکلی است و حضور وکیل دادگستری در کنار شما را میطلبد .