تعریف کلاهبرداری
کلاهبرداری از زمره جرائمی است که دراکثریت کشورها جرم می باشد و مجازاتهای سنگینی برای شخص کلاهبردار و معاونان او در نظر گرفته می شود. شخص کلاهبردار برخلاف دیگرمجرمین ازهوش بسیار بالایی برخوردارند و گاها دارای ثروت زیاد یا شغلهای رده بالای اجتماعی هستند و یا ظاهر مناسبتری ازدیگران مجرمان دارند.
در جرم کلاهبرداری ، کلاهبردار به شیوه ای عمل می کند که مالک (بزه دیده ) فریب خورده و با رضایت خویش و به امید کسب ثروت بیشتر یا کسب منفعت ، مال خویش را به کلاهبردار میدهدکه این اقدام در بعضی اوقات همراه با جرم جعل همراه می شود . با توجه به این موضوع که کلاهبرداران ازافراد باهوش هستند و همانطور که گفته شد معمولا از مناصب اجتماعی بالایی برخوردارند تعقیب کیفری و محکوم کردن آنان مشکل ترازمجرمان دیگر می باشد.
موضوعی دیگراین است که کلاهبرداران معمولا بعد از کلاهبرداری اموال خویش را پنهان می کنند و بازگشت اموال بالباختگان را نیز بعد از صدور رای محکومیت غیرممکن می سازند و نهایتا با پرداخت مبالغی بسیار اندک از آنچه خود از طریق کلاهبرداری بدست آورده اند به شاکیان ، رضایت آنان را اخذ می کنند.بنابراین برای جلوگیری از مخفی کردن اموال کلاهبرداران ، مراجعه به وکلای دادگستری و توقیف اموال کلاهبرداران دراولین اقدام بسیار حائز اهمیت می باشد.
بنابراین کلاهبرداری عبارت است از بردن مال دیگری از طریق توسل توام با سوءنیت همراه با عملیات و مانورهای متقلبانه
عنصر قانونی جرم کلاهبرداری ومجازات آن
ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری بیان داشته (( هر کس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکتها یا تجارتخانه ها یا کارخانه ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امورغیرواقع امیدوارنماید یا ازحوادث و پیش آمدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور و یا وسایل تقلبی دیگروجوه و یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصا حساب و امثال آنها تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از 1 تا 7 سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده محکوم می شود.
در صورتی که شخص کلاهبردار برخلاف واقع عنوان با سمت ماموریت از طرف سازمان ها و موسسات دولتی یا وابسته به دولت یا شرکت های دولتی یا شوراها یا شهرداری ها یا نهادهای انقلابی و به طور کلی قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح و نهادها و موسسات مامور به خدمت عمومی اتخاذ کرده یا اینکه جرم با استفاده از تبلیغ عامه ازطریق وسایل ارتباط جمعی ازقبیل رادیو ، تلوزیون ، روزنامه و مجله یا نطق در مجامع و یا انتشار آگهی چاپی یا خطی صورت گرفته باشد یا مرتکب از کارکنان دولت یا موسسات و سازمانهای دولتی یا وابسته به دولت یا شهرداری ها یا نهادهای انقلابی و یا به طور کلی از قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح و مامورین به خدمت عمومی باشد علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از 2 تا 10 سال و انفصال ابد از خدمات دولتی و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می شود.))
تبصره 1 – در کلیه موارد مذکور در این ماده در صورت وجود جهات و کیفیات مخففه دادگاه می تواند با اعمال ضوابط مربوط به تخفیف ، مجازات مرتکب را فقط تا حداقل مجازات مقرر در این ماده (حبس ) و انفصال ابد از خدمات دولتی تقلیل دهد ولی نمی تواند به تعلیق اجرای کیفر حکم دهد .))
- بنابراین مطابق این ماده مجازات جرم کلاهبرداری علاوه بر رد اصل مال ، به مجازات 1 تا 7 سال حبس محکوم می شود و همچنین به پرداخت جزای نقدی معادل مالی که کلاهبرداری کرده است .
- در صورتی که مرتکب جرم کلاهبرداری برخلاق واقعیت و جهت کلاهبرداری از عنوان سمت یا مامورین دولت و…. استفاده کرده باشد یا اینکه با استفاده از وسایل ارتباط جمعی ماتتد روزنامه یا شبکه های اجتماعی مانند تلگرام یا اینستاگرام و….اقدام به کلاهبرداری کرده باشد و یا شخص کلاهبردارازمامورین یا کارمندان دولتی و…. باشد به مجازات 2 تا 10 سال محکوم میشود.
شرایط لازم برای تحقق کلاهبرداری
- متقلبانه بودن اقدامات و وسایلی که کلاهبردار از آنها برای اغفال قربانی استفاده کرده است
- فریب خوردن قربانی جرم کلاهبرداری
- تقدم مانورهای متقلبانه بر بردن مال
- بردن مال دیگری
متقلبانه بودن اقدامات و وسایلی که کلاهبردار از آنها برای اغفال و فریب قربانی استفاده کرده است
با توجه به متقلبانه بودن وسایل و اقداماتی که کلاهبردار می بایست در ابتدای شروع به جرم از آنها استفاده نماید و قانونگذارنیزبه آن تاکید کرده است . انجا که در صدر ماده بیان داشته : مردم را به به وجود شرکتها یا تجارتخانه ها یا کارخانه ها یا موسسات موهوم ……………………
آنچه اهمیت دارد شاکی میبایست اثبات نماید کلاهبردار با استفاده از این وسایل تقلبی و مانورهای تقلبی یا مشابه آن ، اورا اغفال نموده و بدین طریق مال او را برده است . بنابراین برای اثبات کلاهبرداری شاکی استفاده شخص کلاهبردارازوسایل و مانورهای متقلبانه را می بایست به اثبات برساند و نکته ای خیلی مهم این که صرف یک دروغ ساده و گرفتن مال دیگری کلاهبرداری محسوب نمی شود.
فریب خوردن قربانی جرم کلاهبرداری
شرط دومی که برای تحقق جرم کلاهبرداری لازم است این است که قربانی جرم کلاهبرداری (مالباخته)می بایست فریب خورده باشد و به علت این فریب مال خویش را در اختیار کلاهبردار گذاشته باشد. ولازمه اغفال و فریب قربانی(مالباخته ) عدم اطلاع اوازمتقلبانه بودن وسایل و مانورهای کلاهبرداراست.
تقدم مانورهای متقلبانه بر بردن مال
نکته بسیار مهم دیگراینکه برای تحقق کلاهبرداری ، کلاهبردار می بایست ابتدائا مانورهای متقلبانه به کار برده ، بعد اشخاص به این علت ، مال یا سند مالی یا حوالجاتی …. به کلاهبردار بدهند ( تقدم داشتن عملیات متقلبانه بر اخذ مال ) اما چنانچه فردی مالی از دیگری بگیرد و بعد با مانورهای متقلبانه از استرداد آن خوردادری کند موضوع مشمول کلاهبرداری نمی شود .
بردن مال دیگری
شرط نهایی برای تحقق جرم کلاهبرداری ، تعلق مال به دیگری می باشد. بنابراین اگر شخصی برای تصاحب مال خویش به وسایل و مانورهای متقلبانه متوسل بشود و بدین روش مال خود را بدست بیاورد ، کلاهبردار نمی باشد. نکته مهم دیگر این است که کلاهبردار میتواند عملیات متقلبانه را به نحوی انجام دهد که شخص دیگری از کلاهبرداری منتفع شود که این موضوع نیز کلاهبرداری محسوب میشود. از جمله اموالی که در جرم کلاهبرداری اتفاق می افتد در حوزه اموال غیر منقول ( ملک ، زمین ، آپارتمان ، املاک تجاری ) است و به این علت در نوشته وکیل ملکی اقسام دعاوی ثبتی و ملکی بررسی شد .
جرائم در حکم کلاهبرداری
قانونگذاردر برخی قوانین مجازات کلاهبرداری را برای برخی اعمال مجرمانه درنظرگرفته است که به آنها اشاره می کنیم .
- قانون مجازات اشخاصی که برای بردن مال غیر تبانی می نمایند.
- قانون راجع به انتقال مال غیر
- قانون مجازات اشخاصی که مال غیر را به عوض مال خود معرفی می نمایند.
- ماده 105 قانون ثبت در خصوص تقاضای ثبت ملک متعلق به دیگری
- ماده 116 قانون ثبت
- ماده 249 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت
- جعل عنوان نمایندگی بیمه
- ماده 9 قانون تصدیق انحصار وراثت
- ماده 92 قانون تجارت
آنچه گفته شد صرفا کلیاتی از جرم کلاهبرداری بود و مطالعه این مقاله فقط جهت آشنایی سطحی با جرم کلاهبرداری و مجازات آن می باشد و باعنایت به اینکه برای اثبات این عنوان اتهامی یا برای دفاع از این عنوان اتهامی تسلط به ادله اثبات کیفری و دیگر قوانین و اصول کیفری و نحوه رسیدگی درمراجع کیفری بسیارتعیین کننده می باشد مراجعه به وکیل دادگستری متخصص در امورکیفری واجب می باشد.
قابل گذشت بودن کلاهبرداری زیر یک میلیارد ریال
شاکی شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می گردد و چنانچه تعقیب مرتکب را درخواست کند ، ( شاکی ) و هرگاه جبران ضرر و زیان وارده را مطالبه کتد ، ( مدعی خصوصی ) نامیده می شود .
به موجب قانون آیین دادرسی کیفری ، تعقیب متهم و اقامه دعوا از جهت حیثیت عمومی بر عهده دادستان و اقامه دعوا و درخواست تعقیب متهم از جهت حیثیت خصوصی با شاکی یا مدعی خصوصی است . بنابراین تعقیب متهم در جرائم قابل گذشت ، فقط با شکایت شاکی شروع و در صورت گذشت او موقوف می شود . مانند جرم توهین و فحاشی
جرائم غیر قابل گذشت ، جرائمی می باشند که شکایت شاکی و گذشت وی در شروع به تعقیب و رسیدگی و ادامه آنها و اجرای مجازات تاثیری ندارد .
کلاهبرداری از جمله جرائم غیر قابل گذشت می باشد اما به موجب ماده 104 اصلاحی 1399 در صورتی که مبلغ کلاهبرداری زیر یک میلیارد ریال باشد مجازات کلاهبرداری عبارت است از 6 ماه تا 30 ماه حبس و از سوی شاکی قابل گذشت می باشد و با گذشت او تعقیب و اجرای مجازات متوقف می شود .
مرور زمان جرم کلاهبرداری
مرور زمان به طور خلاصه عبارت است از گذشت مدتی از وقوع جرم یا تعقیب متهم یا از صدور حکم محکومیت . در صورتی که در پایان آن مواعد که از زمان یک سال تا 15 سال را در جرائم مختلف شامل می شود دیگر مرتکب قابل تعقیب و مجازات نیست .
به موجب ماده 109 قانون مجازات اسلامی جرائم زیر مشمول مرور زمان نمی شوند :
- جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور
- جرائم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر
- جرائم اقتصادی شامل کلاهبرداری و سایر جرائم موضوع ماده 36 مانند قاچاق کالا و ارز
در صورتی که میزان کلاهبرداری زیر مبلغ یک میلیارد ریال باشد مشمول مرور زمان می شود . این مرور زمان در خصوص تعقیب و صدور حکم قطعی 10 سال و در مورد اجرای حکم 15 سال است .
تعلیق مجازات کلاهبرداری
در تعلیق اجرای مجازات دادگاه می تواند در صورت وجود شرایطی اجرای تمام یا قسمتی از مجازات کلاهبرداری را برای مدت 1 تا 5 سال معلق نماید .
شرایط تعلیق اجرای مجازات :
- وجود جهات تخفیف
- پیش بینی اصلاح مرتکب
- جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران
- فقدان سابقه کیفری موثر
نظام آزادی مشروط در کلاهبرداری
در جرم کلاهبرداری دادگاه صادرکننده حکم می تواند پس از تحمل یک سوم مدت مجازات به پیشنهاد دادستان یا قاضی اجرای احکام با رعایت شرایط زیر حکم به آزادی مشروط صادر کند :
- محکوم در مدت اجرای مجازات همواره از خود حسن اخلاق و رفتار نشان دهد
- حالات و رفتار محکوم نشان دهد که پس از ازادی ، دیگر مرتکب جرمی نمی شود .
- به تشخیص دادگاه ، محکوم تا آنجا که استطاعت دارد ضرر و زیان مورد حکم یا مورد موافقت مدعی خصوصی را بپردازد یا قراری برای پرداخت آن ترتیب دهد .
- محکوم پیش از آن از آزادی مشروط استفاده نکرده باشد .
وکیل پایه یک دادگستری حامد پروندی ( عضو کانون وکلای مرکز- تهران )
سلام خونه ای قولنامه ای خریدم الان متوجه فروشنده قبلا با قولنامه به چند نفر دیگه هم فروخته.مجازاتش چیه و خونه را به کدوم خریدار میدن؟
با توجه به دلایل موجود در پرونده به مجازات معامله معارض یا کلاهبرداری محکوم میشه . اینکه ملک به کدام خریدار تعلق می گیرد ، بستگی به مدارک هر یک از شاکیان و جریان پرونده دارد .
سلام آقای پروندی
من ماشین خریدم
الان دادگاه اخطار فرستاده و متوجه شدم .ماشین قبل از من ماشینو به یکی دیگه فروخته
ماشینو از من میگیرن؟
گرفتن ماشین از شما بستگی به دلایل و مدارک موجود در پرونده دارد . در هر حال حق شکایت کلاهبرداری علیه فروشنده را دارید .